Opgelet : Lokaal hout mag in deze context niet verengd worden tot hout afkomstig louter van inheemse bomen. Het betreft ook ingeburgerde , weliswaar niet-invasieve soorten.( waaronder ook exoten)

 v      Is Tropisch hout (en ander ingevoerd hout) een  milieuvriendelijke en verantwoorde  toepassing ?

 Vooraf : Hout aangeboden met het internationale FSC-label moet ons de garantie geven dat dit hout afkomstig is uit duurzaam beheerde bossen, zowel uit de tropische, boreale als de gematigde landen .

 Duurzame exploitatie van bosbestanden is globaal gezien uiteraard een heel positieve zaak en dient beslist aangemoedigd en gepromoot te worden .
Kernvraag is of met de huidige FSC- campagne, het gebruik van lokaal hout eigenlijk nog niet meer ontmoedigd wordt
En is dit op termijn wel een duurzame oplossing?

Zoals de zaken er nu voor staan , is de promotie van FSC-gelabeld hout een aanleiding om terug meer ingevoerd  -vooral tropisch- hout-aan te wenden , beslist ook voor diegenen die jarenlang kozen voor die  (lokale) alternatieve houtsoorten .

Als we de lijst met beschikbare houtsoorten met FSC-label voor België bekijken dan bestaat die bijna uitsluitend uit tropische houtsoorten. Inlandse en ingeburgerde duurzame houtsoorten worden slechts marginaal vermeld . Grenen ( uit de boreale bossen) is verkrijgbaar met FSC-label , maar grenen ( Pinus sylvestris) is van nature onvoldoende duurzaam voor buitentoepassingen .Hout dus uit duurzaam beheerde bossen  , maar… geimpregneerd !!(CCA-zouten , PAK’s)
Vooral de aanwezigheid van Koper , Chroom en Arseen baart grote zorgen bij houtverduurzaming . ( Arseentrioxide is gekend in rattenvergif)

 Nu het gebruik van tropische houtsoorten een goed imago verwerft met het FSC-label zal de interesse voor gebruik van inlandse en lokale soorten wellicht nog meer  afnemen .
Immers , waarom zouden we als “nature-mined”openbaar bestuur/ groenvoorziener/studiebureau/groenambtenaar,enz.  alsnog gemotiveerd zijn en opteren voor bvb.Kastanjehout of  inlands  eikenhout als er nu ook gelabeld teak ,merbeau,  massaranduba , enz.    verkrijgbaar is, die dan op de koop toe veelal nog duurzamer is .

 de schandalen en illegale praktijken die de laatste jaren aan het licht komen en waarbij wereldberoemde natuurorgansaties betrokken zijn noopt tot sterk nadenken en de keuze voor inlands of europees hardhout en alternatieve verduurzamingsmethodes ( bvb platohout, Accoya , enz ) kan niet genoeg aangemoedigd worden !!

 

v      Vraag en aanbod lokaal hout moeten kans krijgen om te  kunnen groeien

Nochtans beschikken wij over duurzame houtsoorten , inlands en/of ingeburgerde exoten( Robinia , Kastanje , Eik,… )maar ze worden zelden toegepast in de groenvoorziening, laat staan dat ze als toepassing gekend zijn bij de voorschrijvers , net omdat we verblind zijn door een markt die overspoeld is van ingevoerde , vooral tropische houtsoorten.

Je wordt soms zelfs al scheef bekeken als je als bvb. tuinarchitect een alternatief voorstelt voor een Bangkirai houten terras dat men in één of ander glossy tuinmagazine heeft gezien . Gaat men naar een tuincentrum / houtgroothandel bvb. voor terrasplanken dan moet je al veel geluk hebben om naast tien soorten tropisch hout een niet geïmpregneerde alternatieve Europese, laat staan lokale houtsoort te vinden.
Er zijn nochtans ook kleinere en lokale bosbestanden waar  een duurzaam beheer toegepast wordt ( privé en openbaar) maar zij kunnen de relatief dure certificering- en inspectiekosten niet betalen en kunnen dus niet uitpakken met zo’n FSC-label …

Is het uiteindelijk niet duurzamer om te streven naar een zo goed mogelijk autonoom, zelfvoorzienend stelsel per regio/land en pas in tweede instantie te grijpen naar importproducten ttz voor wat betreft de GRONDSTOF hout.

Het terug aanmoedigen van lokaal houtgebruik zou nochtans zeker ook voor wat betreft het sociale aspect en werkgelegenheid en de echte waardering van hout als grondstof ten goede komen . Uit die waardering kan liefde voor de natuur ontspruiten en dat moet toch uiteindelijk het streefdoel zijn .

Voor wat betreft de grondstof hout, zouden bijvoorbeeld in ons land een deel landbouwers kunnen omschakelen naar bos-en natuurbeheerders in de echte zin . Inderdaad verkrijgen landbouwers ( en particulieren) onder welbepaalde voorwaarden nu inderdaad subsidies voor het omzetten van landbouwgrond naar( duurzaam) bos en ook voor het terug beheren van knotwilgen en poelen ,aanplanten en onderhouden van hoogstamfruitboomgaarden , gemengde hagen , enz . alsook bvb .beheersovereenkomsten tussen landbouwers en overheden , enz . Dit zijn uiteraard positieve zaken , maar in de praktijk en globaal beschouwd ,blijkt dit toch maar een druppel op een hete plaat en wordt de onderliggende essentie niet bereikt. Wellicht omdat participatie niet zozeer stoelt of tenminste niet gegroeid is vanuit  een duurzame gedachtengang maar eerder gericht is op het verkrijgen van de soms aanlokkelijke subsidies .Dit is ook evident want onze eigen inheemse  biomassa , in dit geval hout , wordt niet beschouwd , laat staan aangewend , als bruikbare grondstof .

Naarmate de vraag naar lokaal hout zou stijgen zou er terug meer in productie gebracht kunnen  worden ( hakhoutculturen weerom inschakelen in bestaande bosbestanden , nieuwe aanplantingen ,omvormingen ,…) Dit zou betekenen meer natuur , meer bos , nieuwe werkgelegenheden en zou dit niet logischerwijze resulteren in een groter verantwoordelijkheidsgevoel t.o.v. natuur , misschien wel een  groter natuurbewustwordingsgevoel ?

 

v      Zoek het niet te ver als het vlak voor je neus staat

 

Een zitbank , poort of infopaneel in een bos , gemaakt met hout uit datzelfde bos of uit een bos in de regio zou toch een evidente keuze moeten zijn . Waar het eigenlijk al onlogisch is dat hiervoor hout gebruikt wordt uit bvb een buurland is het dan niet helemaal absurd , om in een bos of park een bank vervaardigd uit FSC-gelabeld hout afkomstig uit bvb  Brazilië , Afrika of Indonesië  te plaatsen terwijl er in datzelfde bos bruikbaar hout voorhanden is.

Heden ten dage merken wij dat soms heel waardevol hout in onze bosbestanden domweg versnipperd wordt of in het beste geval als brandhout zal dienen ,net omdat  het geen economische waarde toegekend krijgt en dat terwijl het uitstekende potenties bezit . Absurd toch? Een bezemsteel hoeft niet helemaal uit Afrika te komen om hier in een winkel gekocht te worden . Een Hazelaartak is minstens zo sterk.

 

v      Mondiale uitwisseling kan positief zijn

Anderzijds kan een mondiale uitwisseling van heel wat producten weliswaar positief zijn en creëert op zich een evenwicht in de behoeften, maar grondstoffen die ter plaatse kunnen verbouwd worden kunnen hier toch niet bijhoren.

De nadruk op grondstof dient hierbij gelegd, want een zekere uitwisseling van de afgewerkte houtproducten, gemaakt door autochtone bevolking in lokale stijl, met een eigen culturele achtergrond, met de lokale ambachten of technieken een verrijking kunnen zijn tussen de verschillende nationaliteiten . We denken hier dan vooral aan siervoorwerpen .

Rekening houdend met een optimale aanwending van lokaal hout voor plaatselijk gebruik, zouden die uitwisselingen bijgevolg geen buitensporige onttrekkingen van hout veroorzaken . (wat er is , is er , dus gebruiken we het want er is een lokale afzet en het rendeert…)

 

v      Sensibilisatie voor lokaal hout

Voor ieder van ons , van overheid tot consument is een belangrijke taak hierin weggelegd is om terug te streven naar een herwaardering van lokaal houtverbruik .Naar ons inzien kunnen lokale overheden, groenvoorzieners , groenambtenaren , studiebureaus  hierin een heel belangrijke bijdrage leveren , maar zeker ook milieuorganisaties .

 Voor de consument echter is het momenteel wel een moeilijke opgave om een objectieve keuze te maken en zijn ze dus wel afhankelijk van  mediaberichten , ‘ecolabels , keurmerken ,en wat er op de markt gebracht wordt.

 

v      Duurzame ontwikkelingsprojecten

 Uiteraard moeten duurzame ontwikkelingsprojecten in tropische landen blijvend gestimuleerd worden zodat naast sociale criteria de lokale bevolking kan inzien wat het belang van hun bosecosystemen is en hoe ze het duurzaam kunnen beheren , wat de consequenties zijn indien roofbouw , massale afbrandingen van oerbos en omzettingen naar bvb.soya of oliepalmplantages ,… blijven aanhouden.

Dit ook één van de doelstellingen van het WWF als we de 10 FCS-principes overlopen , maar dit mag ondanks duurzaam bosbeheer en verantwoorde sociale criteria niet resulteren in een onverantwoorde importstroom ten koste van onze bosbouwproducten .

Ook duurzaam ecotoerisme kan positief zijn  , ttz ecotoerisme dat ontspruit én beheerd wordt vanuit de plaatselijke , lokale gemeenschappen . Want enkel deze manier van werken blijkt te slagen in z’n opzet en verdient de naam ECO-toerisme . Door het zelf beheren en organiseren weten ze waar ze voor staan , beseffen ze dat een overdruk op hun natuurrijkdom uiteindelijk in hun nadeel gaat spelen hebben ze inkomsten rechtstreeks er ontstaan er duurzaam ecotoerisme .
Sommige nationale parken vergoeden hierbij de betrokken gemeenschap. In Madagaskar krijgen de lokale gemeenschappen de helft van het inkomgeld voor duurzame ontwikkelingsprojecten. In Rwanda geven toeristen 170 USD uit om één uur door te brengen bij de gorilla’s wat 1 miljoen dollar oplevert voor het behoud van alle beschermde gebieden in Rwanda. ( bron : www.kwia.be/toerisme/ecotoerisme.htm)

 

Besluit

Duurzaam Bosbeheer dient steeds aangemoedigd te worden .

FSC gelabeld hout is een tweede keuze als er echt geen alternatieven vindbaar zijn . afhankelijk van de toepassing en beschikbaarheid is er naast kastanje , Robinia , eik , Lork  ook  Plato ( thermisch behandeld hout) en Accoya die door het verduurzamingproces ook als héél duurzaam kunnen bestempeld worden ( duurzaamheidklasse 1-2)

 enkele cijfers :

Momenteel is slechts 0.2% van de totale wereldhouthandel FSC-gelabeld . In België zijn er momenteel slechts 3 bossen gecertificeerd.

België is op Ierland na het dunst beboste land in Europa . De bosindex anno 2003 is amper 10.8 % voor Vlaanderen en als we West-Vlaanderen nemen dan is dit slechts. 2.3% !!(Als we weten dat 20% een minimumnorm is…) Tussen 1990 en 2000 was er een netto AFNAME van 6107ha bos of 4.17% !!

 

Er moeten hoogdringend meer groene longen komen, zeker bij ons in Vlaanderen . Het opnieuw of meer toepassen van lokaal hout kan terug een uiterste waardevolle en milieuvriendelijke economie op gang brengen. Ook kunnen bepaalde huidig louter recreatieve bossen , al is het maar gedeeltelijk, terug in een duurzaam economisch model gebracht worden , waarbij vooral hakhoutculturen terug kunnen ingezet worden , (omvormingen dus) . Economie en natuurontwikkeling kunnen hierbij hand in hand gaan .

 

Het is niet de hoofdbetrachting om te pleiten voor een volledige banning van vooral tropische houtsoorten ( met FSC ) als ingevoerde grondstof  in onze streken maar om in eerste instantie logischerwijze te kiezen voor grondstoffen die we zelf beschikken of tenminste die we zelf kunnen produceren .

Voor onnoemlijk veel toepassingen volstaan houtsoorten die in onze bossen groeien.

Kennis over de eigenschappen , de oude gebruiken waarmee men vroeger zo creatief , zo ingenieus eenvoudig kon mee omspringen moet terug opgedaan en toegepast worden. Dit kan ongetwijfeld bijdragen tot een groter bewustwordingsproces naar de natuur toe.

Meer natuur , meer werkgelegenheid en een groeiend bewustzijn .

Als we echter blijvend opteren voor die terras/bank/poort/tuinhuis /oeverbeschoeiing of wat dan ook in bvb. teak of azobé  dan blijven onze waardevolle houtgrondstoffen “het vergeten mooie schaap met  weinig geblaat, maar misschien met de meeste en zuiverste wol . Dat lieve schaap dat we telkens bij het naar huis rijden tegenkomen , dan nog…

Carl Vandenberghe, tuin en landschap

 

 

Geraadpleegde Literatuur :

Gelabeld hout ; bossen voor het leven : brochure uitgegeven door het WWF

Ekoland nr.6 juni 1992 ; geriefhout is rendabel

 

Aanbevolen literatuur :

The Woodland Way, A Permaculture Approach to Sustainable Woodland Management
2001 Permanent Publications ISBN 1-85623-009-0

Woodland crafts in Britain, H.L. Edlin, B.T. Batsford Ltd, 1949

Ecology and management of coppice woodlands, G.P. Buckley, Chapman & Hall,
ISBN 0-412-43110-6

The encyclopedia of green woodworking, Ray Tabor, Eco-logic Books,
ISBN 1-899233-5

Bossen van Vlaanderen, Guido Tack et al., Davidsfonds
ISBN 90-6152-818-6

interessante relevante websites :

www.woodnet.org.uk
www.smallwoods.org.uk